SYSTEMY RELIGIJNE WOBEC KREMACJI
Według ustaleń archeologicznych pierwsza kremacja miała miejsce czterdzieści tysięcy lat temu nad Jeziorem Mungo (Mungo Lake) w dzisiejszej Nowej Południowej Walii w Australii. Ten najstarszy znany przypadek celowej kremacji dotyczył kobiety, której szczątki odkryto w 1969 roku. Została ona spalona po śmierci, a resztki kości rozbito pałkami lub młotkami, a potem zagrzebano.
Zróżnicowane i bardzo bogate rytuały pogrzebowe podkreślające alternatywną metodę usuwania szczątków wykorzystują różne formy pogrzebu: tradycyjnego pochówku w ziemi lub jaskiniach, kremacji (spopielania), całopalenia, ekspozycji. Tak różnicowane tradycje funeralne wynikają z uwarunkowań etnicznych, geograficznych, a przede wszystkim z doświadczeń kulturowych, wierzeń religijnych oraz okoliczności historycznych i geograficznych.
Współcześnie wielkie systemy religijne takie, jak: chrześcijaństwo, judaizm, islam, buddyzm i hinduizm mają bardzo rozmaite zapatrywania i kierują się zróżnicowanymi kanonami w odniesieniu do kremacji.
W kwestii decyzji o formie pogrzebu pozostajemy więc zdani na indywidualny wybór między tradycyjnym pochówkiem, a – coraz bardziej popularną – kremacją (spopieleniem). Nie jest to bowiem problem czysto religijny, ale – w dużej mierze – uwarunkowany kulturowo i zdefiniowany filozoficznie.
Przyjrzyjmy się zatem kwestii stosunku „wielkich religii” do kremacji.
WIELKIE RELIGIE W KWESTII KREMACJI
Różne pochodzenie etniczne, ale również kulturowe uwarunkowania i religijne zakazy decydują o dominującej formie pochówku. Starożytni Egipcjanie opracowali skomplikowaną teologię zmartwychwstania duszy – zabroniona była kremacja.
Z kolei Persowie dopuszczali spopielanie, ale w okresie Zoroastra (Zaratustry) została ona zakazana.
W starożytnej Grecji i Rzymie na ogół kremacja była częścią wojskowej ceremonii uznania i pożegnania bohaterów.
Według Cycerona „w Rzymie, kremacja jest uważana za najbardziej starożytny obrzęd pogrzebowy, a najwybitniejsi obywatele są tradycyjne kremowani, zwłaszcza wyższej klasy i członkowie rodzina arystokratycznych."
BIBLIA
Biblia nie definiuje wyraźnie kremacji, jako sposobu na pozbycie się doczesnych ciał zmarłych. Biblia nie popiera ani nie zabrania kremacji. Jednakże, nie ma biblijnego zakazu kremacji w Nowym Testamencie. Niemniej jednak, wielu chrześcijan wierzy, że ich ciała będą niekwalifikowane do zmartwychwstania, jeżeli są one poddane kremacji.
Z kolei inni – wprost przeciwnie – uznają, że skoro Bóg jest wszechmocny, to możliwe jest dla niego wskrzeszenie kogoś nawet po kremacji. Poza tym są osoby, którym nie przeszkadza myśl o pochówku po kremacji. Wychodzą oni z założenia, że istnieje tzw.
”ciało duchowe”, które może wejść do Nieba, nietożsame z fizycznym ciałem.
W liście 1 do Koryntian [15:35-55 ] czytamy "Co się tyczy zmartwychwstania zmarłych. Nasze ziemskie ciała są sadzone w ziemi po śmierci, ale będą one podniesione do życia wiecznego. Nasze ciała są pochowane w skrusze, ale będą one podniesione w chwale. Są one zakopane w słabości, ale będą one podniesione w siłę. Bo jak nie to ciała naturalne, są też duchowe ciała. "
Nie istnieje wiele zapisów świadczących o popularności palenia zwłok w czasach biblijnych, chociaż przypadek Saula i Jonatana, których – okaleczone przez Filistynów ciała – zostały spalone, a pozostałe kości zostały pochowane, aby uchronić je przed kpiną wroga. W innym przypadku, Akan (Achan) i jego rodzina zostali ukamienowani, a potem skremowani, gdy Achan popełnił grzech biorąc łupy w bitwie o Jerycho.
Generalnie praktyka kremacji została przedstawiona w Biblii, jako kara, a nie hołd. W rzeczywistości większość osób, które spłonęły w Biblii została przeklęta.
Natomiast z innych fragmentów Pisma Świętego wynika, że wiara pogańska w spalanie służyła oczyszczeniu ducha, a same obrzędy kremacyjne zapobiegały powrotowi nieczystych dusz, jako potępieńców.
W Nowym Testamencie pogrzeb jest zdecydowanie standardową i preferowaną praktyką przyjętą w inhumacji zmarłych.
Poniżej klika wybranych passusów, będących egzemplifikacją tego niejednoznacznego stosunku do kremacji zmarłych.
BIBLIJNE CYTATY:
Księga Rodzaju 3:19
"W pocie oblicza twego będziesz musiał zdobywać pożywienie, póki nie wrócisz do ziemi, gdyż z niej zostałeś wzięty; Ci są kurz, iw proch się obrócisz. "
List 1 Koryntian 13:3
" I choć obdarzyć wszystkie moje towary nakarmić biednych, i choć daję moje ciało wystawił na spalenie, ale nie miłość, to nic mi nie korzysta. "
1 Sm 31, wersety 11-13 (Samuel)
"A kiedy mieszkańcy Jabesz w Gileadzie słyszał o tym, co Filistyni postąpili z Saulem; Wszyscy najdzielniejsi mężczyźni powstali i szli przez całą noc, i zabrali ciało Saula i ciała jego synów z muru Bethshan, i przyszli do Jabesza, i spalili je tam. I zabrali ich kości, i pochowali je pod drzewem w Jabesz, a potem pościli siedem dni. "
Joshua 07:25
"Jozue powiedział:" Po co niepokoi nas? Pan będzie cię ten dzień "I wszyscy Izraelici ukamienowali ich kamieniami.; i spalili je ogniem po tym, jak ich ukamieniowali. "
2 Kings 23:15-20
"Co więcej, ołtarz w Betel, w wysokim miejscu, wzniesiony przez Jeroboama, syna Nebata, który doprowadził Izraela do grzechu, został rozebrany i spalony, zmieniony w pył. Gdy Jozjasz odwrócił się, zobaczył groby na górze i wziął kości z grobowców i spalił na ołtarzu i zhańbiony go, według słowa Pańskiego, które człowiek Boży głosił, który przepowiedział te rzeczy.
Potem powiedział: "Co to jest pomnik, który ja widzę?" I ludzie z miasta odpowiedzieli mu: "To jest grób męża Bożego, który przyszedł z Judy i przepowiedział te rzeczy, które zostały zrobione przed ołtarzem w Betel.” I Jozjasz usunął wszystkie sanktuaria także z wysokich miejsc, które były w miastach Samarii, które królowie Izraela ufundowali prowokując Pana do gniewu. Zrobił na nimi to wszystko, co uczynił w Betel. I poświęcił wszystkich kapłanów z wyżyn, którzy tam byli, na ołtarzach spalonych kości ludzkich na nich. Potem wrócił do Jerozolimy. "
JUDAIZM, CHRZEŚCIJAŃSTWO
Chrześcijaństwo, judaizm i islam tradycyjnie nie preferują kremacji, jako najbardziej pożądanej formy pochówku. Islam wręcz tego zabrania.
ISLAM
Islam instruuje swoich zwolenników, aby pochować swoich zmarłych, tak szybko, jak to możliwe, najlepiej w dniu śmierci. Kremacja w tradycji muzułmańskiej postrzegana jest, jako bezczeszczenie zwłok. Kremacja narusza zakaz uszkodzenia zwłok w jakiejkolwiek formie. W dzisiejszych krajach islamskich z tego m.in. powodu brakuje zwłok do badań medycznych.
JUDAIZM
Ortodoksyjni i konserwatywni Żydzi stanowczo sprzeciwiają się kremacji, nie kierując się wyłącznie zapisami biblijnymi, ale w głównej mierze – nakazami Talmudu. Wielu liberalnych i reformowanych Żydów postrzega kremację, jako dopuszczalną opcję. Jednak historia nazistowskich kremacji Żydów w czasie Zagłady wpływa również na opinię, zarówno świeckich, jak i religijnych Żydów przeciwko kremacji.
CHRZEŚCIJAŃSTWO
Chrześcijanie początkowo traktowali kremację, jako grecko-rzymskiego pogański rytuał. Wynikało to częściowo także z respektu do praw i zwyczajów staro biblijnych, wywodzących się wszakże z judaizmu.
W pierwszych wiekach chrześcijaństwa Karol Wielki zakazał spopielania zwłok pod groźbą kary śmierci, tym samym skutecznie likwidując ten rytuał na niespełna tysiąc lat. Pięć wieków temu kremacja prawie zniknęła z Europy, bowiem w większości krajów chrześcijańskich była ona nielegalna aż do późnych lat XIX wieku. Obawiano się, że uniemożliwi to cielesne zmartwychwstanie.
KOŚCIOŁY PRAWOSŁAWNE
Cerkiew prawosławna zabrania kremacji, ponieważ jako odejście od wiary w zmartwychwstanie. Mormoni, czyli Kościół Świętych Dni Ostatnich (LDS), zdecydowanie bardziej popierają pochówek, niż kremację, choć LDS pozwala na kremację w kulturach, gdzie jest to w zwyczaju.
KOŚCIOŁY PROTESTANCKIE
Kościoły protestanckie warunkowo dopuszczają kremację. Protestanckie denominacje historycznie są bardziej otwarte na ideę kremacji i pochówku nawet zalecone przez reformę na przełomie XIX i XX wieku. Pierwsze krematorium w krajach protestanckich zostało zbudowane w 1870 (zbudowane przez Siemensa). W wielu wyznaniach protestanckich dopuszczalną praktyką jest tzw. "koc" (popiół).
Niektóre kościoły posiadają własne "Ogrody Pamięci". Kolumbaria stworzone w celu uczczenia ludzi „na popiół rozproszonych”.
Inne, mniejsze grupy chrześcijańskie również wspierają kremację, łącznie ze Świadkami Jehowy.
HINDUIZM
W hinduizmie jest symbolem wyzwolenia duszy od ciała. Spalenie ciała pomaga zmarłemu w przechodzeniu do kolejnego stopnia rozwoju duszy i ostatecznie w dotarciu do stanu błogosławionego. W buddyzmie natomiast jest dowodem na delikatność życia. Ważne jest zobrazowanie tego, jak ulotne jest życie, krótkie i nieprzewidywalne. Spopielenie ciała jest też oznaką lekceważenia przedmiotów materialnych (ciało traktowane jest, jako coś, czego trzeba się pozbyć).
Zapatrywania hinduizmu na kwestię spopielania zwłok wyróżniają się na tle innych wielkich religii monoteistycznych. Nakazuje on bowiem kremację, zwaną Antim-Sanskar ("ostatni obrzęd") lub Antiesthi ("ostatnia ofiara"), jako jeden z szesnastu rytuałów życia. Kremacja rytualna pozwala pozbyć się ciała w tym życiu, ale także wprowadzić duszę na tamten świat i zapewnić jej odrodzenie w przyszłym życiu.
BUDDYZM
Kremacja (āḷāhanakicca) to spalenie ciała po śmierci, zamiast grzebania, mumifikacji, wystawienia na żywioły czy powierzenia wodzie. Buddha poprosił, by jego ciało zostało skremowane (D.II,142) i dlatego też odtąd kremacja stała się najpopularniejszym sposobem usuwania ciała po śmierci w większości krajów buddyjskich.
DŻINIZM, SIKHIZM
Wyznawcy dżinizmu i sikhizm również silnie preferuje kremację, choć doktrynalnie rzecz biorąc systemy te nie wymagają obrządku spopielenia, jako rytuału przejścia.