Śmierć bliskiej osoby, nawet po ciężkiej chorobie i spodziewana, niemal zawsze jest dużą traumą. Uporać się z nią pomaga żałoba, czyli naturalny proces, który umożliwia zaakceptowanie nowej rzeczywistości i powrót do w miarę normalnego funkcjonowania. Na czym polega żałoba i ile trwa? Czy u każdego przebiega w taki sam sposób? Odpowiadamy na najważniejsze pytania.
Na czym polega żałoba?
Okres po śmierci bliskiej osoby często jest pełen wyzwań i trudnych emocji. To szczególny etap, który umożliwia przystosowanie się do życia „na nowo”. Co więcej, żałoba pojawia się niemal we wszystkich religiach i kulturach. W judaizmie, katolicyzmie oraz prawosławiu trwa rok i wiąże się ze szczególnymi modlitwami w intencji zmarłego. Ma to pomóc jego bliskim pogodzić się ze śmiercią i przynieść ulgę w cierpieniu. Natomiast w kulturach Wschodu wynosi od 49 dni do nawet kilku lat, w zależności od stopnia pokrewieństwa. Żałoba po ojcu będzie trwała dłużej niż po bracie lub babci. W tym czasie rodzina zmarłego nosi ubrania w określonym kolorze oraz odprawia ceremonie ku jego czci.
Jak długo trwa żałoba?
Długość żałoby, podobnie jak sposób jej przeżywania jest kwestią bardzo indywidualną i zależy od predyspozycji psychicznych danej osoby oraz jej relacji ze zmarłym. Z tego też względu żałoba po babci/dziadku będzie inna niż żałoba po mamie lub innych osobach, z którymi żyło się na co dzień. Co więcej, różnice będą dostrzegalne nie tylko w tempie, ale i intensywności jej przeżywania. Warto również pamiętać, że w procesie godzenia się ze stratą najważniejsze są indywidualne emocje i stany, a nie ograniczenia związane z tym, ile trwa żałoba w kościele katolickim czy w innej wyznawanej religii. Jest to o tyle ważne, że o ile jedni dojdą do siebie w kilka tygodni, innym może to zająć miesiące, a nawet lata.
Jednak bez względu, ile może trwać żałoba, etapy jej przeżywania są podobne u wszystkich. Jako pierwsza opisała je urodzona w Szwajcarii lekarka Elisabeth Kübler-Ross.
-
Etap I: zaprzeczenie
Żałoba po zmarłym zaczyna się już w chwili uzyskania informacji o jego śmierci. Często pierwszą reakcją na stratę jest niedowierzanie i trudności z zaakceptowaniem rzeczywistości. Na tym etapie konieczne jest danie sobie czasu oraz przestrzeni na uzmysłowienie sobie znaczenia tej wiadomości. Wielu osobom może pomóc także rozmowa z bliskimi lub przyjaciółmi, zwłaszcza gdy zmarły był im tak samo bliski (żałoba po bracie, ojcu, dziadku itp.).
-
Etap II: gniew
Kolejnymi emocjami, które towarzyszą żałobie, jest gniew. Może być on skierowany na siebie, innych ludzi (na przykład lekarzy, jeśli bliska osoba zmarła wskutek choroby lub wypadku), a nawet nią samą lub okoliczności. Chociaż uczucie to często budzi wewnętrzną niezgodę, ważne jest jego rozpoznanie i wyrażenie bez osądzania.
-
Etap III: targowanie się
Na tym etapie żałoby można zacząć negocjować z rzeczywistością, próbując odwrócić stratę. Wówczas często pojawiają się myśli, że gdyby uda się zrobić coś inaczej, zmarły by wrócił.
Często pojawia się żal do samego siebie o taki sposób rozumowania, dlatego też trzeba uzmysłowić sobie, że targowanie się jest częścią procesu przetwarzania straty i to wybaczyć.
-
Etap IV: depresja
Ze względu na to, jaki charakter ma żałoba, definicja tego okresu najczęściej kojarzy się właśnie z tym stanem. Gdy osoba zaczyna zdawać sobie sprawę z ostateczności poniesionej straty, przychodzi czas na głęboki smutek, przygnębienie i uczucie pustki. Zazwyczaj jest to najtrudniejszy moment całego procesu odnajdywania się w nowej rzeczywistości.
-
Etap V: akceptacja
Akceptacja jest ostatnim etapem żałoby. To moment, w którym zaczyna się w pełni akceptować śmierć bliskiej osoby i próbuje powrócić do wcześniejszego życia. Często nie oznacza to jednak całkowitego pogodzenia się ze stratą. Na tym etapie ważne jest, by skupić się na budowaniu nowej rzeczywistości przy jednoczesnym pielęgnowaniu wspomnień, które już jednak nie paraliżują dalszego funkcjonowania.
Czy trzeba nosić żałobę?
To, ile trwa żałoba i czy okazuje się ją publicznie (np. poprzez unikanie rozrywek lub noszenie ciemnych ubrań), powinno zależeć wyłącznie od osoby ją przeżywającej. Żałoba po dziadku, mężu czy dziecku przebiega indywidualnie i nigdy nie będzie taka sama u dwóch różnych ludzi.